Konular
Tıbbi olarak ambliyopi olarak tanımlanan göz tembelliği, kelimenin tam anlamıyla donuk göz anlamına gelir. Göz tembelliği toplumun %1,6 ila %3,6’sında görülebilmekte ve gözde yapısal bozukluk olmaksızın görme kaybına neden olmaktadır. Tedavisi mümkün olmakla birlikte aile tarafından kolaylıkla fark edilmemesinden dolayı görme kaybına neden olabilir. Göz tembelliği, optik sinirin kullanılmaması nedeniyle oluşur. Yani göze ulaşan görüntüler nöral katmanlara ulaşamıyor veya bulanıklaşıyor. Hastalığın geçmesi için bu sinirlerin uyarılması gerekir. Göz tembelliği için kritik dönem bebeklik döneminde, ilk 6 ay ile 7-8 yaş arasında başlar. Bu yaştaki çocuklarda görme bozuklukları fark edilemediğinden rahatsızlık göz ardı edilir ve sık göz kırpma belirtileri gösterir. Hastalığın tedavisine ne kadar erken başlanırsa, sonuç o kadar iyi olur. Göz tembelliği nedir? belirtileri nelerdir? tedavisi var mıdır? hepsinin cevabı yazımızda yer alıyor.
Göz Tembelliği Nedir?
Ambliyopi, gözde ve optik sinirde yapısal bozukluk olmamasına rağmen bir gözde diğer göze göre normal aralığın altında görme keskinliği olarak tanımlanabilir. Beyin geliştikçe görme yeteneği artar ve kişinin daha iyi ve daha net görmesini sağlar. Ambliyopi olarak da bilinen tembel göz varlığında, kişi gözlük veya kontakt lenslerle bile sağlıklı bir göz kadar net ve keskin göremez. Bunun nedeni bebeklik veya çocukluk döneminde göz tembelliği nedeniyle görme merkezinin gelişmemiş olmasıdır. Yani kullanılmayan sinirler zaman içinde hareketsizleşir ve işlevini kaybeder. Işık bir veya iki göze girdiğinde gözün görme yeteneği azalır. Zamanla, beyin gözden gelen uyaranlara tepki vermemeyi öğrenir ve sadece uyarılan sinir veya gözden gelen görüntüleri işler. Esas olarak sadece bir göz etkilendiğinde ortaya çıkmasına rağmen, bazı durumlarda her iki göz de etkilenebilir.
Yaşamın ilk 6 ayından 7-8 yaşına kadar 6 ayda bir göz muayenesi olan çocuklarda göz tembelliği kolaylıkla tespit edilip tedavi edilebilir. Ancak fizik muayenesi olmayan çocuklar için ailelerin göz tembelliğini fark etmesi zordur. Ambliyopinin kalıcı görme bozukluğuna neden olmaması için 7-10 yaşından önce tedaviye başlanması önemlidir. Bununla birlikte, tedavi ne kadar erken başlarsa, olumlu sonuçlar almak o kadar fazla olur.
Göz Tembelliği Nedenleri
Beyindeki görme merkezlerinin gelişmesi için doğum anından itibaren bu merkezlere kaliteli görsel uyarıların gönderilmesi gerekir. Yenidoğanda bir veya iki gözünde görmeyi bozan katarakt, glokom, göz tümörü veya benzeri sorunlar varsa, beyin uyarı almaz, gözler titrer ve göz tembelliği gelişir. Bir göz diğerinden daha bozuk olunca, her iki gözde de yüksek kırma kusurları ve şaşılık göz tembelliğinin en önemli nedenleridir. Özellikle sorun bir gözdeyse, o gözün tembelliği daha hızlı gelişir çünkü beyin, iyi gören gözden veya şaşılıktan gelen görsel uyaranlara konsantre olduğunda, bir şekilde kötü gözü devre dışı bırakır, böylece diğer gözün kötü görüntüsü sağlam gözün görüşünü bozmaz.
Doğuştan olan veya yaşamın ilk 4-5 yılında ortaya çıkan aşağıdaki patolojiler göz tembelliği sebep olmaktadır.
- Deprivasyon: Bir ya da iki gözde görmeyi bozan göz kökenli hastalıklar doğumsal katarakt, glokom ve kornea ya da retina problemleri.
- Anizometropi: Bir gözün diğerine göre daha bozuk olması, tek gözde görülen hipermetropi, miyopi, astigmat.
- Ametropi: İki taraflı yüksek astigmatizma hastalığı ya da diğer göz sorunları.
- Şaşılık.
Göz Tembelliği Belirtileri
Ambliyopi, tedavi edilmediği takdirde hızlı görme kaybına, her iki gözde de görme kaybına, derinliği algılamada güçlük ve sağlıklı gözde de görme kaybına neden olabilir ve gelişim döneminde ortaya çıktığı için kişilerin fark etmesi güçleşir. Tıbbi olarak strabismus olarak adlandırılan halk arasında bilinen adıyla şaşılık, göz tembelliğinin en sık nedenidir. Şaşılık dışarıdan fark edilebilirken, diğer nedenler genellikle ailenin fark edemeyeceği düzeydedir. Ancak göz tembelliği varlığında bazı belirtiler ortaya çıkabilir. Aşağıdaki belirtilerde göz tembelliğinden şüphelenen bir doktora danışmanız önerilir:
- Sık göz kırpma hareketi
- Bir gözü kapatma isteği, elle bir gözü kapatmak
- Gözleri ovalamak ya da kısarak bakmak
- Göz ve el koordinasyonu gerektiren; kaşık tutma, düğme ilikleme gibi işlemlerin yapılmasında zorlanmak
- Odaklanılan nesneye bakarken başı bir tarafa doğru çevirmek
- Yakına bakmaktan kaçınmak
- Dikkat dağınıklığı ve düşüncelere dalmak
Göz Tembelliği Tedavisi
Göz tembelliği ne kadar erken tedavi edilirse görmedeki iyileşme o kadar büyük olur. Ambliyopi için basit ama zaman alan tedavi süreci, doktorun önerdiği süre boyunca uygulanmalı ve doktora danışılmadan sonlandırılmamalıdır. Göz tembelliği için kullanılan tedavilerden bazıları şunlardır:
Kapama Yöntemi: Sağlıklı gözün bandajla kapatılması, zayıf gözün daha etkin kullanılmasını sağlar. Ambliyopik hastanın yaşı ve hastalığın derecesine göre kapanma süresi değişebilir. Ambliyopinin erken teşhis edildiği durumlarda kapanma süresi çok daha kısadır.
Ortoptik Yöntem: ortoptik tedavi, çalışmayan göz kaslarını harekete geçiren ve güçlendiren bir hastanede yapılan fizik tedavi türüdür. Bu yöntem derinlik algısını arttırmada da etkilidir ve halk arasında göz egzersizleri olarak da bilinir. Doktor gözleri ayrı ayrı kapattı ve göz kaslarını güçlendirdi.
Cam Tedavisi: Bu tedavi hastane ortamında yapılır ve kapalı terapi ile birlikte uygulanır. Cam işleminde, farklı desenlere sahip siyah beyaz dairesel bir kart, şeffaf labirentin altında makine tarafından yavaşça döndürülür. Bu işlem sırasında hastadan bir kalem yardımıyla labirentin çıkışını bulması istenir. Cam tedavisi tembel gözlerle gözleri odaklamak ve göz kaslarını güçlendirmek için tasarlanmıştır.
